Co to jest kadzidło?

Mówiąc „kadzidło” najczęściej pojawia się w głowie kadzidło kościelne albo takie kadzidełka indyjskie dostępne za parę groszy w prawie każdym sklepie. Jednak co tak naprawdę jest tym prawdziwym kadzidłem?

Klasyczne kadzidło, pierwsze jakie powstało to twarde bryłki, pozyskiwane z różnych odmian kadzidłowca (Olibanum) lub mieszanki z jego użyciem. Jest to nic innego jak stwardniała żywica drzew kadzidłowych, troszkę jak bursztyn (tylko nie tak stara). Pachnie leciutko dymnie-kadzidlano-cytrusowo.

Obecnie można spotkać nawet mieszanki, gdzie nie ma ani kawałeczka kadzidła, ale to już znak naszych czasów, cóż poradzić. Niestety takie „kadzidełka” mogą być bardzo niebezpieczne dla naszego zdrowia, a ich dym powoduje raka (jest kancerogenny).

Termin „kadzidło” odnosi się raczej do substancji, a nie konkretnego zapachu, jaki dzięki niemu powstanie. Od początku kadzidło odgrywało istotną rolę w życiu człowieka. Trudno ustalić dokładne pochodzenie kadzidła. Już w starożytności dawne kultury i religie wykorzystywały aromat palonych ziół, kwiatów, liści i innych naturalnych materiałów w swych praktykach.

Kadzidło

stosowane jest w obrzędach religijnych, rytualnym oczyszczaniu, aromaterapii, medytacji, dla wytworzenia nastroju, a także maskowania nieprzyjemnych zapachów. Zastosowanie kadzidła prawdopodobnie ma swoje początki w starożytnym Egipcie, gdzie gumożywice i oleogumożywice aromatycznych drzew importowano z wybrzeża arabskiego i somalijskiego do użytku podczas ceremonii i obrzędów religijnych. Pozostałości kadzidła, które liczą sobie tysiące lat, odkrywane są na całym świecie, co pozwala wysnuć wniosek, iż było ono ważne dla wielu różnych kultur od bardzo dawna.

Kadzidłem nazywamy wszelkie aromatyczne substancje spalane w metalowej szkatule (trybularzu, kadzielnicy, ceramicznych naczyniach czy np. na muszli) w czasie ceremonii religijnych i zabiegów leczniczych celem uzyskania wonnych dymów.

Podstawowym źródłem aromatów były, są i jeszcze bardzo długo pozostaną rośliny. Jednak wśród kadzideł nie brakuje też wydzielin różnych zwierząt (np.: ambra i olbrot z kaszalota, cywet z afrykańskiego ssaka drapieżnego – cywety, castoreum z bobra, onycha – wieczka ślimaków z Morza Czerwonego czy piżmo z piżmowca (bezrogiego jelenia zamieszkującego Azję), piżmowołów, piżmaków czy żółwi piżmowych).

W Starym Testamencie najważniejszym kadzidłem był Ketoreth – mieszanina czterech najświętszych wonności w jednakowych proporcjach: olibanum, galbanum, stakte (nataf) oraz onycha.

Czym były święte aromaty?

Zacznijmy od OLIBANUM

Olibanum (zlatynizowana forma arabskiego „lubban”, czyli kadzidło, wonność) to żywice kadzidłowców. Kadzidłowce to niskie (a nawet czasami i spore) krzewy. Mają pierzastozłożone liście, które zrzucają w porze suchej i malutkie, zielonkawe kwiaty. Ciekawą umiejętnością kadzidłowców jest to, że dosłownie „przysysają się” do urwistych skał pustynnych rozpadlin dzięki rozszerzających się tuż przy korzeniach, tarczkowatych pniach.

Olibanum zbierane w Hadramaucie (pogranicze Jemenu i Omanu) oraz na płn. wybrzeżach Somalii, Etiopii i Erytrei, skąd importują je Kościół katolicki i Cerkiew prawosławna od tysiącleci uważane jest za najszlachetniejsze. Następnie w kolejce są firmy perfumeryjne całego świata oraz Chińczycy i Hindusi, w których tradycyjnej medycynie szeroko stosuje się żywicę kadzidłowców. Dla Arabów olibanum to panaceum na wszelkie choroby. Ciekawostką jest też to, że jest to dla nich wspaniała używka palona podczas picia kawy lub żuta niczym guma.

W przeszłości Istniał nawet cały „kadzidlany szlak” stanowiący ważne odgałęzienie sławnego jedwabnego szlaku łączącego Wschód z Zachodem. Pozyskanie i handel tą aromatyczną żywicą były podstawą rozwoju miejscowych metropolii. Nie każdy mógł zbierać żywicę ponieważ trzeba było mieć na to specjalne zezwolenie nawet jeśli kadzidłowce rosły na posesji właściciela.

Obecnie kadzidłowce nie są już tak chronione. Wiele z tych krzewów jest karczowane pod pastwiska i pola dla rolników. Te niesamowite rośliny zostały zepchnięte na jałowe i strome stoki gdzie ciężko jest im przetrwać. Są również nadmiernie żywicowane przez co zamierają, a niestety nowych roślin jest coraz mniej. Młode siewki są chętnie zjadane przez kozy i bydło.

Żywica, która wydzielają kadzidłowce jest formą walki ze stresami biotycznymi i abiotycznymi. Im wolniej rośnie dana roślina i w im trudniejszych warunkach się rozwija, tym szlachetniejsze jest jego olibanum.

Kolejną wonna świętością jest Galbanum

Przenieśmy się teraz do Iranu. Rośnie tutaj bylina zapaliczka (Ferula) podobna do naszego kopru. Galbanum jest zielonkawą gumożywicą pozyskiwaną właśnie z tych roślin.

Czyste galbanum stanowiło „zielone kadzidło” czyli najświętszą wonność Egipcjan. Gumożywice nie tylko były wykorzystywane zapachowo, ale miały też bardziej przyziemne zastosowania takie jak paliwo pochodni i lamp. Prawdopodobnie Prometeusz wykradając ogień bogom użył pochodni właśnie z tej rośliny.

Jej sprężyste, podobne do bambusów łodygi wykorzystywano jako laski, wędki, łyżki do mieszania gorących zup, łubki (szyny) do usztywniania złamanych kończyn oraz kije do wymierzania chłosty (łacińska nazwa oznacza właśnie taką wielofunkcyjną pałkę albo laskę do podpierania się, dyscyplinowania niewolników i trzody).

Przyjrzymy się teraz tajemniczej wonności stakte (nataf)

Trzeba przyznać, że nawet kapłani hebrajscy (kahanici) nie wiedzieli za dobrze, skąd pochodzi i czym dokładnie jest. O wiele trudniej wskazać, czym właściwie była stakte vel nataf.

Stakte najczęściej jest identyfikowana jako najwyższej klasy wielokrotnie oczyszczona żywica balsamowców, czyli mirra. Jednak w ten interpretacji nie brakuje też głosów utożsamiających ją z żywicami innych roślin (jak np. Styrax officinalis, Styrax benzoin, z którego pozyskuje się główny składnik kadzideł używanych w cerkwiach, Liquidambar officinalis, Amyris kataf, Cistus ladanifer i Cistus creticus). Mogła też być bądź mieszaniną żywic i innych składników, np. olejku cynamonowego.

Ostatnią wonnością jest onycha

Onycha czyli „muszelki”. Najczęściej uważana jest za sproszkowane wieczka ślimaków morskich. Zwłaszcza: Lambis truncata ssp. sebae, Murex anguliferus, Onyx marines, Strombus lentiginosus, S. tricormis, Unguis odoratus.
Alternatywnie jest też uważana za zredukowaną muszlę wewnętrzną mątw. Możliwe jest również, że „,muszelkami czyli onychą” nazywano bardzo twarde płytki żywic i gumożywic (przypominające zerwane z palców paznokcie albo pokruszone skorupki mięczaków), takie jak: labdanum, mukkul, a nawet importowany z naszych ziem bursztyn.

Trzeba przyznać, że bardzo trudno jest przyporządkować konkretne gatunki aromatycznych, żywicznych roślin do konkretnych rodzajów produkowanego z nich kadzidła. Wynika to z wielu czynników zarówno z niedokładnej znajomości botaniki, geografii, towaroznawstwa czy języków obcych, ale również z bardzo przyziemnych spraw jak np celowych matactw kupców i producentów wonności.

Wykorzystanie kadzidła w religii:

„W starożytnej Grecji używano kadzidła w celach kultowych, prawdopodobnie od VII w. p.n.e. W Rzymie od III w. odgrywało dużą rolę w kulcie prywatnym i publicznym oraz w kulcie cesarza.

Kadzidło ma szerokie zastosowanie w wielu religiach i dzisiaj:

• buddyzmie,
• chrześcijaństwie,
• hinduizmie,
• islamie,
• judaizmie,
• konfucjanizmie,
• neopogaństwie,
• shintō,
• taoizmie.

W judaizmie kadzidło jest wyrazem czci oddawanej Bogu przez naród i używane było tylko do celów sakralnych, a użycie w innych celach było zakazane. Ołtarz kadzielny w świątyni jerozolimskiej stał na miejscu świętym, a kadzidło mógł zapalić tylko kapłan. Wierzono, że dym kadzidła osłania go przed porażeniem spowodowanym bliską obecnością Boga. Codziennie w świątyni spalano około 0,9 kg importowanego z innych krajów kadzidła.

Starotestamentowy obraz wznoszącej się ku górze woni kadzidła jest symbolem modlitwy: „Niech moja modlitwa będzie stale przed Tobą jak kadzidło; wzniesienie rąk moich jak ofiara wieczorna” (Ps 141,2). Symbol ten jest on obecny również w liturgii chrześcijańskiej (Ap 8,4). Kadzidła używa się dla podniesienia uroczystego nastroju niektórych nabożeństw, a także dla okazania czci osobom lub świętym przedmiotom (w katolicyzmie i prawosławiu), okadza się więc hostie, ołtarz, relikwie, osoby, zwłoki podczas pogrzebu. Szczególnie często kadzidła używają liturgie wschodnie.

Według Ewangelii Mateusza kadzidło było jednym z trzech darów Mędrców ze Wschodu przyniesionych narodzonemu Chrystusowi.”

A czym jest kadzidło według słynnej Wikipedii?

„Kadzidło (arab. لبٌان, lubbān, hebr. ketoret, gr. libanos, thymiana, łac. tus, incensum) – substancje zapachowe uwalniane podczas spalania, pochodzenia naturalnego stosowane w rytuałach religijnych, medytacji, w kosmetyce, kuchni i medycynie.

W rejonie Morza Śródziemnego kadzidło (tutaj zwane olibanum) powstawało z substancji żywicznej otrzymywanej z przedstawicieli rodzaju kadzidla (kadzidłowiec) (Boswellia sacra, Boswellia serrata) z dodatkiem innych gatunków aromatycznych roślin z rodziny osoczynowatych (Burseracerae). Gatunki, z których uzyskuje się surowiec, to niskie drzewa i krzewy występujące na terenie Afryki i Bliskiego Wschodu. Uszkodzenie kory powoduje sączenie żywicy, która po zaschnięciu jest zbierana. Wyschnięta żywica przypomina kawałki rozdrobnionego bursztynu.

W czasach przed Imperium Rzymskim cena kadzidła była wyższa niż cena złota. Od starożytności kadzidło jest substancją używaną do celów kultu. Podczas spalania w kadzielnicy wydziela przyjemny zapach. Odświeżający, cytrusowy aromat olibanum sprawia, że od tysiącleci jest używany w rytuałach oczyszczających i w medytacji. Poza zasięgiem roślin z rodzaju kadzidła stosowane są kadzidełka wytwarzane z innych substancji zapachowych.”

Zapraszam Cię na kolejne artykuły o kadzidłach. Pojawią się już wkrótce, a żeby tego nie przegapić to zajrzyj też do innych moich przestrzeni: TikTok, fanpage, instagram i pinterest.

I koniecznie zapisz mojego bloga, aby móc tutaj wracać po kolejne inspiracje!

Całkowicie naturalne i w 100% bezpieczne kadzidła w formie różdżek do smużenia z rodzimych Roślin Mocy znajdziesz w moim Sklepie Mocy. Sama zbieram i suszę rośliny tworząc z nich bukiety do smużenia. Kupując u mnie kadzidło masz 100% pewność ich składu ponieważ są to tylko i wyłącznie rośliny.

Namaste,
Martyna